Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, είχε πει για το λαϊκό τραγούδι...

"Το λαϊκό μας τραγούδι ξεπήδησε από μια ανάγκη, γι' αυτό είναι αληθινό, γι' 
αυτό εξελίχθηκε. Πρέπει όμως ν' αδειάσεις ψυχή και πνεύμα για να το πιάσεις. 
Πρέπει να ζυμωθείς με το λαό, να ζήσεις τους καημούς του. Γράφεται πρώτα 
με την καρδιά και το συναίσθημα και ύστερα με τεχνική. Κι έτσι μόνο μας 
αναστατώνει, μας βάζει σε κίνηση, μας προβληματίζει".

O Βαγγέλης Παπάζογλου ή Αγγούρης (1896 - 1943), σπουδαίος λαϊκός μουσικός και τραγουδοποιός, από τους κορυφαίους ρεμπέτες... είχε πει...

«Άμα τραγουδάς τον πόνο του κόσμου, τραγουδάς και το δικό σου τον καημό. 
Άμα λες μόνο το δικό σου το ντέρτι δεν είσαι ρεμπέτης... » 

Ο Γιώργος Νταλάρας, είχε γράψει για τον Δημήτρη Μητροπάνο...

Η ομορφιά και το μεγαλείο του λαϊκού τραγουδιού είναι η συνεχής και 
αδιάλειπτη σχέση του με τους απλούς ανθρώπους, οι οποίοι με ένα αλά-
θητο ένστικτο επιλέγουν τους αγγέλους που θα το «φρουρήσουν» και θα 
διασφαλίσουν τη συνέχειά του.

Ο Δημήτρης Μητροπάνος είναι, λοιπόν, ένας «επίλεκτος» λαϊκός τραγου-
διστής που με τις επιλογές του και την πορεία του τίμησε επάξια αυτόν 
τον τίτλο.
Με συγκινούσε πάντα, ιδιαίτερα στα πρώτα τραγούδια του Ζαμπέτα και 
στα μοιραία τραγούδια από τον «Άγιο Φεβρουάριο» του Μούτση και του 
Ελευθερίου.
Διεκδίκησε και κέρδισε με το σπαθί του μια ξεχωριστή θέση στο καλό 
λαϊκό τραγούδι, σε ένα θολό και ασταθές κοινωνικό τοπίο, με τα τρα-
γούδια Θάνου Μικρούτσικου, του Μάριου Τόκα και παλαιότερα με τα 
τραγούδια του Μίκη και του Κουγιουμτζή.
Η μνήμη του θα μείνει ζωντανή και η φωνή του θα ταξιδεύει τους φίλους 
του στον πόνο και στη χαρά, στους μεγάλους δρόμους και στις μικρές 
γειτονιές, στην καθημερινή περιπέτεια των απλών ανθρώπων.

Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, είχε πει για τον Δήμο Μούτση...

"Ο Μούτσης δε γράφει συχνά, αλλά όταν γράφει κάτι αλλάζει στα μουσικά  πράγματα".

Ο Μάνος Χατζιδάκις, είχε γράψει για την Μαρίκα Νίνου...

«Η σπουδαία αυτή τραγουδίστρια, δίχως να το γνωρίζει φυσικά, με το μαχαίρι της φωνής της, χάραξε μέσα μας βαθιά, τα ονόματα των θεών της ταπεινοσύνης και της βυζαντινής παρακμής».

Γιώργος Νταλάρας… και το καλοκαίρι κρυώνω...

Ο Θανάσης Λάλας, ο άνθρωπος που έχει δημοσιεύσει μέχρι σήμερα 3.500 συνεντεύξεις 
με μοναδικές προσωπικότητες απ’ όλο τον κόσμο, είχε ένα όνειρο: Να κάνει ένας είδος 
αυτοβιογραφίας μέσω διαλόγων. Η δεύτερή του προσπάθεια δημιουργίας αυτού του 
είδους είναι το καινούργιο του βιβλίο «Γιώργος Νταλάρας… και το καλοκαίρι 
κρυώνω Ή αλλιώς : Μισός αιώνας ελληνικό τραγούδι» που κυκλοφορεί από τις 
εκδόσεις «Αρμός». 
Ο τίτλος είναι εμπνευσμένος από µία εξομολόγηση του Γιώργου Νταλάρα : «…Δεν το 
άντεχα το κρύο, υπέφερα σαν παιδί. Να σκεφτείς ότι αυτό µου έµεινε κουσούρι και 
µεγάλος τώρα πια… είναι καλοκαίρι και κρυώνω».

Πάνος Γαβαλάς... "Μια φωνή όλο φως"...

Το βιβλίο «Μια φωνή όλο φως» που κυκλοφορεί από τον Εκδοτικό Οργανισμό Λιβάνη 
περικλείει την τη βιογραφία του λαϊκού βάρδου και δημιουργού Πάνου Γαβαλά, έχοντας 
ως βασική δεξαμενή τις προφορικές μαρτυρίες συνεργατών, φίλων, συγγενών του αλλά 
και, ευρύτερα, προσώπων που διαδραμάτισαν ρόλο σε αυτό που ονομάζουμε "Λαϊκό 
Τραγούδι".

Το βιβλίο, που δεν περιορίζεται σε μια μουσική μονογραφία με ρετρό απόχρωση αλλά 
αναβιώνει όλο το χρονικό και ιστορικό πλαίσιο από το οποίο προέκυψε, ζυμώθηκε, αλλά 
και καθόρισε ο βιογραφούμενος, υπογράφει ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Δημήτρης 
Μανιάτης.

Η Χαρούλα Αλεξίου, είπε για τη σπουδαία τραγουδίστρια του δημοτικού τραγουδιού Τασία Βέρρα...

«Όταν τραγούδησα δημοτικά τραγούδια μελέτησα για ώρες τη φωνή της, χωρίς 
να καταφέρω να τη φτάσω ποτέ. Αλλά δεν τη μελέτησα μόνο. Το σπουδαιότερο 
είναι πως την απόλαυσα. Την άκουσα για τη δική μου ευχαρίστηση. Δάκρυσα με 
τις ερμηνείες της. Υποκλίνομαι μπροστά της με δέος και ταπεινότητα».

Ο Βασίλης Τσιτσάνης, είχε πει για την Μαρίκα Νίνου...

"Η Μαρίκα στο πάλκο ήταν ασυναγώνιστη, οι κινήσεις της ήταν κάτι 
το συγκλονιστικό, όταν τραγουδούσε είχε τέτοια εκφραστικότητα και 
τέτοια μεταδοτικότητα στο κοινό, που νομίζω ότι δεν πρόκειται να γεν-
νηθεί άλλη. Όταν τραγουδούσε, κυριολεκτικά καθήλωνε τον κόσμο στα 
τραπέζια. Ήταν φοβερή. Τραγουδούσε και δίδασκε κιόλας μαζί με το 
τραγούδι, όπως ο δάσκαλος που διδάσκει στους μαθητές στα θρανία".

Ο Γιάννης Ρίτσος, είχε πει για τον Γρηγόρη Μπιθικώτση...

«Μέσα στη φωνή του, όλος ο καημός του Ελληνικού Λαού, όλο του το μεράκι 
και όλη του η λεβεντιά φαίνεται σ’ όλο τους το μεγαλείο! Θυμάμαι ότι σε μεγάλα 
γεγονότα της Νεοελληνικής μας Ιστορίας, σε κρίσιμες αγωνιστικές στιγμές του 
Ελληνικού Λαού η φωνή του Μπιθικώτση βρισκόταν πάντοτε μπροστά, τραγου-
δώντας τη “Ρωμιοσύνη”».

Η Δήμητρα Γαλάνη, είπε για τον Βασίλη Τσιτσάνη...

Ο Τσιτσάνης ήταν πολύ ευγενικός άνθρωπος με ένα ιδιαίτερο χιούμορ και 
πάντα λίγο -ας μου επιτραπεί να πω- απόμακρος. Ήταν σε έναν δικό του 
κόσμο αλλά παρατηρούσε τα πάντα και σαν σφουγγάρι έπαιρνε κάθε και-
νούργια πληροφορία η οποία την κατάλληλη στιγμή «έμπαινε» στο έργο 
του χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια. Έτσι απλά. 
Αφομοίωνε τα πάντα και τα έκανε δικά του.

Ο ποιητής Γιώργος Κακουλίδης... έγραψε για τον Γιώργο Νταλάρα...

Ο πρώτος εξάγγελος Γιώργος Νταλάρας

1. Τη φωνή του τη χρωστάμε εξ ολοκλήρου στο τοπίο της παιδικής ηλικίας. Εκεί πρέπει να 
έγινε μια έκρηξη που καθήλωσε εκστατικά το παιδί. Έτσι, αναδύθηκε από μέσα του αυτό 
που ονομάζουμε «χάρισμα». Ενώ δίπλα του τα άλλα παιδιά μαζεύουν παιχνίδια, αυτό 
συγκεντρώνει ήχους. Παιδί - συλλέκτης μέσα από τους ήχους, δίχως να το καταλάβει, 
βρίσκει το φάρμακο για την αρρώστια που είχε εντοπίσει ο δόκτωρ Βίκτωρ Φουξ και για 
την οποία έλεγε: «Ο κόσμος επιλέγει αυτό που τρώει αλλά όχι αυτό που ακούει. Έχει μια 
ακόρεστη επιθυμία για τη λήψη συνεχών ηχητικών κυμάτων, τα οποία καταβροχθίζει 
όπως ένα αυτοκίνητο τη βενζίνη».

2. Στη ζωή του είναι της μιας χειρονομίας σε όλα. Της μιας ματιάς. Της μιας μεταμόρφω-
σης σε λαγωνικό που μυρίζεται το τραγούδι που θα γεννηθεί στον αέρα. Της μιας έμμονης 
ιδέας: Τσιτσάνης.

3. Κοιτώ τις φωτογραφίες του της πρώτης περιόδου. Είναι πάντα σκυφτός μ' ένα συγκ-
ρατημένο γέλιο. Είναι η εποχή που αυτός έχει πάρει τα χαρακτηριστικά του τραγουδιού. 
Επειτα από χρόνια πια, με τη σειρά του, το τραγούδι παίρνει τα χαρακτηριστικά του 
τραγουδιστή. Εκείνη ακριβώς την εποχή συντελείται και η πρώτη ανταρσία απέναντι στην 
εικόνα του λαϊκού τραγουδιστή: Φοβισμένος, διασκέδαζε απλώς τον κόσμο και αποσυρόταν 
γρήγορα. Τώρα ο τραγουδιστής γνωρίζει τη μοναδική κατάσταση «ορθοστασίας», η οποία 
κρίνει τα πάντα δημόσια εφ' όλης της ύλης και ψηλαφίζει την άβυσσο που μας περιβάλλει.

4. Η φωνή επιτέλους βρίσκει την αποστολή της. Πρέπει μέσα από την ύπαρξη του τρα-
γουδιστή να επιβεβαιώνεται ακαταπαύστως η παρουσία της θείας πρόνοιας. Η εποχή της 
παρηγοριάς που ξεχυνόταν από το στόμα του Στέλιου Καζαντζίδη δίνει το χέρι της σ' έναν 
μικρό θρίαμβο που εισβάλλει με δύναμη, σβήνοντας όπου βρει τον καθημερινό μας θάνατο,
που δεν είναι άλλος από την παραίτηση.

5. Η σωματοποίηση του τραγουδιού είναι καθαρά υπόθεση Νταλάρα. Έγινε με φυσικό 
τρόπο, μακριά από τις μάταιες σχολές της Δύσης. Έγινε όπως ακριβώς συμβαίνει μόνο 
με τους μουσουλμάνους, όταν διαβάζουν το Κοράνι.

6. Οι αντιστάσεις που συναντά η φωνή του είναι πολλές, για διάφορους λόγους, θυμώνω 
μαζί του όταν εμφανίζεται η φυσική αδυναμία του να μπορεί να παρακολουθήσει 
προσεκτικά τους αντιπάλους του. Είναι γνωστό πως δε διαλέγουμε εμείς τους εχθρούς 
μας. Σε κάθε χτύπημα από την πλευρά τους, απαντά με μια βαθιά αίσθηση δικαίου, που 
ωστόσο τον τυφλώνει και τον οδηγεί κατευθείαν στην αγκαλιά του αντιπάλου.

7. Το στόμα του συχνά πυκνά γίνεται το πένθος του κόσμου. Είναι ο αντίλαλος της παι-
δικής ηλικίας, που ο ίδιος ακόμα δεν μπορεί να ξεπεράσει τα όριά της. Όσο τα πλησιάζει, 
τόσο αυτά απομακρύνονται. Για πάντα θα είναι στο κέντρο της παιδικής ηλικίας; Για πάντα.

8. Το νήμα της φωνής του, δηλαδή της ζωής του, μας τυλίγει στα εύκολα και στα δύσκολα. 
Τυλίγει ακόμα και τον τελευταίο φτωχοδιάβολο που κατοικεί μέσα μας και που έχει δικαί-
ωμα να κάνει την εμφάνισή του στο φως της συναυλίας.

9. Τον εξάγγελο της τραγωδίας αντικατέστησε επάξια ο λαϊκός τραγουδιστής. Αυτός 
εισβάλλει όποτε κρίνει στη ζωή μας και μας πληροφορεί όχι μόνο σε ποια κατάσταση 
βρισκόμαστε, αλλά και την αιτία της καταστάσεως. Το σήμα του το λαμβάνεις αμέσως, 
γιατί απευθύνεται μόνο στο αίμα σου και ουδέποτε στο εγώ σου. Ο χρόνος του είναι 
αόριστος, γι' αυτό δε θυμάμαι πότε ακριβώς ο Γιώργος Νταλάρας πέρασε στα κύτταρα 
μου. Απλά, όπως όλοι, νιώθω πως τον γνώριζα πάντα.

10. Κάπου στο «Γεροντικό» γίνεται αναφορά σ' έναν άνθρωπο που έγινε όλος μια φωνή. 
Νομίζω πως τώρα πια ο Γιώργος είναι όλος μια φωνή και τίποτε, τίποτε άλλο.

*Αναδημοσίευση από τον Ριζοσπάστη

Τα τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου...

Ο Σταύρος Ξαρχάκος είναι σίγουρα μέσα στην «ιερή» δεκάδα των σημαντικότερων 
συνθετών τραγουδιών που έβγαλε αυτός ο τόπος, από το ρεμπέτικο τραγούδι μέχρι 
σήμερα. Υπάρχει μία ιδιαιτερότητα σχεδόν μοναδική όσον αφορά το έργο του. 
Η συντριπτική πλειονότητα των τραγουδιών που έγραψε ήταν παραγγελίες για τον 
κινηματογράφο, το θέατρο και την τηλεόραση.
Σπουδαία τραγούδια που τραγουδάμε όλοι και τα οποία είχαν τέτοια δύναμη που 
αυτονομήθηκαν από τις ταινίες και ελάχιστοι πια κάνουμε τη σύνδεση.
Πολλά τραγούδια για τον κινηματογράφο έγραψαν βέβαια και άλλοι συνθέτες, όπως 
ο Μίμης Πλέσσας και ο Κώστας Καπνίσης, αλλά στον Ξαρχάκο είναι περισσότερο 
από το ογδόντα τοις εκατό των γνωστών τραγουδιών του.
Σπουδαίοι δίσκοι του, όπως το «Νυν και αεί» και τα «Κατά Μάρκον», είναι εξαιρέσεις 
στον τρόπο λειτουργίας του για πολλές δεκαετίες. Εμπεριέχει τον Βαμβακάρη, αλλά
 και τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη, δημιουργώντας ένα εντελώς δικό του και 
αναγνωρίσιμο ύφος που χαρακτηρίζεται τόσο από τις ρωμαλέες λαϊκές μελωδίες όσο 
και από μία γλυκύτητα που δεν τη συναντάμε σε άλλον συνθέτη.  Είναι ένας μεγάλος 
μάστορας της «συναισθηματικής χειραγώγησης» (ας μου επιτραπεί αυτός ο όρος), με 
την έννοια του συνθέτη που συνδύασε τις βαριές και ακριβές αναφορές και καταβολές 
του λαϊκού μας τραγουδιού με ένα αίσθημα νοσταλγίας και ρομαντισμού.
Τα τραγούδια του είναι η Ελλάδα όπως θα θέλαμε να είναι.
Πιανίστας μεν που αγάπησε πολύ το μπουζούκι και υπάρχουν τραγούδια που μαρτυρούν 
αυτή τη σχέση, στις περίτεχνες εισαγωγές τους που είναι σίγουρα γραμμένες σε πιάνο 
στην αρχική τους μορφή (όπως το «Μη μου χτυπάς»).
Μπορεί για ορισμένους να είναι άξιο απορίας το πώς ένας συνθέτης τέτοιας δύναμης 
και ταλέντου «αφέθηκε» στις παραγγελίες του κινηματογράφου, του θεάτρου και της 
τηλεόρασης και δεν έκανε περισσότερους δίσκους εκτός αυτής της διαδικασίας, αλλά 
δεν υπάρχουν κανόνες, ούτε σωστό και λάθος. Αυτός ήταν ο τρόπος του και από το 
αποτέλεσμα προκύπτει πως ήταν ο σωστός τρόπος.
Για την Ιστορία, η πρώτη του μουσική για το σινεμά ήταν στην ταινία «Ταξίδι» το 1962, 
για να ακολουθήσουν έναν χρόνο μετά τα τραγούδια στα «Κόκκινα φανάρια» του Βασίλη 
Γεωργιάδη. Η «Λόλα», οι «Διπλοπενιές» και τα «Κορίτσια στον ήλιο» είναι ορισμένες 
από τις ταινίες για τις οποίες έγραψε μουσική και τραγούδια, με αποκορύφωμα βέβαια 
των «νεότερων» χρόνων το «Ρεμπέτικο» του Κώστα Φέρρη, το 1983.
Στα θεατρικά του, κορυφαία στιγμή το εμβληματικό «Το μεγάλο μας τσίρκο» το 1972 
σε στίχους του Ιάκωβου Καμπανέλλη.

*Κείμενο του συγγραφέα και στιχουργού Οδυσσέα Ιωάννου, το οποίο δημοσιεύθηκε 
στο in.gr

Ο Δήμος Μούτσης, είπε για τον Γιώργο Νταλάρα...

Ο Μάνος Χατζιδάκις, είπε για την "Αρχόντισσα" του Βασίλη Τσιτσάνη...

"Λίγο πριν απ’ τον πόλεμο του ’40, ο Tσιτσάνης "τραγούδησε" για πρώτη φορά το 
“Αρχόντισσα μου μάγισσα τρανή- κουράστηκα για να σε αποκτήσω”. Ήταν ένας 
μεγαλοφυής σχεδιασμός -μπορώ να πω- πάνω στο ερωτικό θέμα, που η δύναμή 
του και η αλήθεια του μας φέρνει κοντά στον “Ερωτόκριτο”» του Κορνάρου και 
μετά από εκατοντάδες χρόνια κοντά στο “Ματωμέvο Γάμο” του Λόρκα. 
Η μελωδική του γραμμή αφάνταστη σε περιεκτικότητα και σε λιτότητα πλησιάζει 
τον Μπαχ. Αυτό το τραγούδι ορθώθηκε για να αντιμετωπίσει μια τυραννισμένη 
και δύσκολη εποχή και στάθηκε η πρώτη δυνατή φωνή μιας γενιάς".

Ο Κώστας Μπαλαχούτης, διακεκριμένος ερευνητής του Ελληνικού τραγουδιού, είπε για τον Στέλιο Καζαντζίδη και τις φωνητικές του δυνατότητες...

"Οι τραγουδιστές της Δύσης δε συγκρίνονται με τον Καζαντζίδη. Αυτοί που μπορούν 
να συγκριθούν μαζί του είναι η Umm Kulthum, η Fairuz, ο Zeki Muren και κάποιοι
άλλοι, δηλαδή οι τραγουδιστές της Ανατολής".

Ο Αργεντίνος συνθέτης και πιανίστας Ariel Ramírez (1921 - 2010), δημιουργός του διάσημου έργου "Misa Criolla", για την ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα στο έργο του...

"Η εκτέλεση τoυ Νταλάρα στη MISA CRIOLLA είvαι εξαιρετική. Κάθε φoρά 
πoυ τηv ακoύω, μoυ αρέσει και πιό πoλύ. Από όλες τις εκτελέσεις, από τότε 
πoυ εκδόθηκε τo έργo μoυ, αυτή είvαι η αυθεvτικότερη. Αισθάvoμαι ειλικριvή ευγvωμoσύvη".

Ο Μάνος Χατζιδάκις... για τον νεοναζισμό, το φασισμό και τον ρατσισμό...

"...Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιαν-
θρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει 
ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυμένη έκφραση-εκδήλωση του 
κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοι-
νωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και 
αντιανθρώπινη παρουσία του..."